Thi THPT quốc gia trên máy tính: có giảm bớt tiêu cực thi cử?

Theo ông Mai Văn Trinh - cục trưởng Cục Quản lý chất lượng, Bộ GD-ĐT, để hướng tới việc thi trên máy phải từng bước thực hiện, đảm bảo nguyên tắc không gây xáo trộn tâm lý cho thí sinh, đảm bảo các điều kiện để kết quả thi có độ tin cậy, khách quan.

Khi đó, một thí sinh muốn dự thi THPT quốc gia sẽ có thể đăng ký thi một hay nhiều đợt trong năm, kết quả thi của đợt nào cao nhất sẽ được sử dụng để xét tốt nghiệp THPT và có thể cung cấp cho các trường ĐH, các trường thuộc hệ thống giáo dục nghề nghiệp để tuyển sinh nếu có nhu cầu.

Bộ GD-ĐT sẽ công bố việc thi trên máy trước một năm, bao gồm phương thức thi, nội dung thi, hình thức thi để thí sinh có sự chuẩn bị ôn tập, tham gia kỳ thi.

Không nên để nước đến chân mới nhảy

Đề xuất hướng thi THPT quốc gia trên máy tính nhưng Bộ GD-ĐT có vẻ rất thận trọng khi vẫn đặt ra mốc 2021-2025 là thời kỳ "chuyển giao". Trước mắt vẫn thi trên giấy như hiện nay, chỉ có một số thay đổi về nội dung đề thi và chuẩn bị các điều kiện cho thi trên máy ở giai đoạn sau.

Trong phiên họp ngày 24-9, Bộ GD-ĐT cũng đưa ra cơ sở nghiên cứu mô hình thi tốt nghiệp THPT và tuyển sinh ĐH của các nước. Ông Mai Văn Trinh cho rằng tính khả thi của hoạt động tổ chức thi trên máy tính đã được nghiên cứu và phát triển qua nhiều thập kỷ trên thế giới với các tổ chức khảo thí độc lập.

Tại Việt Nam, thành công của mô hình thi đánh giá năng lực của ĐH Quốc gia Hà Nội và việc triển khai hoạt động đánh giá năng lực ngoại ngữ theo khung năng lực ngoại ngữ 6 bậc hiện nay là những tiền đề khả thi cho phương thức tổ chức thi trên máy tính.

Gợi ý thảo luận, Phó thủ tướng Vũ Đức Đam nêu vấn đề rằng nên thực hiện lộ trình như Bộ GD-ĐT đề xuất hay phải xúc tiến chuẩn bị ngay như quan điểm của một số thành viên Hội đồng quốc gia giáo dục.

Tuy nhiên, ông Vũ Đức Đam cũng bày tỏ quan điểm "bàn kỹ việc thực hiện như thế nào trong giai đoạn 2021-2025 chứ không bàn sau 2025, không đẩy sang nhiệm kỳ sau được".

Theo ông Đam thì từ năm 2011, việc tổ chức thi THPT quốc gia trên máy đã được bàn và thực tế cho thấy có thể huy động các nguồn lực xã hội vào việc xây dựng hạ tầng công nghệ, đảm bảo cho việc này. Nếu không xảy ra tiêu cực thi cử thì việc này có thể xúc tiến sớm hơn.

Trao đổi về vấn đề này, GS.TS Phạm Tất Dong, nguyên phó trưởng Ban Tuyên giáo trung ương, phó chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam, cho rằng từ năm 2021 trở đi, nếu duy trì cách thi như hiện nay thì đã lạc hậu nên việc tổ chức thi trên máy là xu thế đúng.

Ưu điểm của kỳ thi này là thí sinh sẽ cảm thấy nhẹ nhàng hơn, kiến thức, kỹ năng của thí sinh được kiểm tra toàn diện hơn. Nhưng để làm được phải có sự chuẩn bị, trong đó quan trọng là chuẩn bị ngân hàng câu hỏi. Đã thống nhất hướng đi thì phải bắt tay vào chuẩn bị thực hiện ngay chứ không nên chỉ bàn rồi nước đến chân mới nhảy.

Một số ý kiến cũng cho rằng "thi trên máy tính với nhiều đợt thi sẽ giảm bớt tiêu cực thi cử, đảm bảo tính khách quan, chấm dứt tình trạng "chấm lỏng", "chấm chặt" như thời "chấm bằng tay".

Thí sinh trao đổi bài sau khi dự thi bài thi khoa học tự nhiên tại điểm thi Trường THPT Bình Phú (Q.6, TP.HCM) năm 2019 - Ảnh: NHƯ HÙNG

Cần thí điểm

Trước khi bày tỏ ý kiến về việc "thi trên máy", bà Nguyễn Thị Doan, nguyên Phó chủ tịch nước, nêu lại tình trạng phổ biến của đào tạo ĐH hiện nay là "vào bao nhiêu, ra bấy nhiêu", khác với các nước.

Các trường ĐH đang được giao tự chủ, trong đó có tự chủ tuyển sinh nhưng lại không đặt cao trách nhiệm duy trì, nâng chất lượng đào tạo. Vì thế nhiều trường lo tuyển đủ số lượng, không đảm bảo chất lượng đầu vào.

Việc dựa chủ yếu vào kết quả thi THPT quốc gia để tuyển sinh, theo bà Doan, là "cần hạn chế" trong tương lai. Và phải có những cuộc bàn thảo suy nghĩ sâu hơn bên cạnh việc đổi mới thi THPT quốc gia. Vì trong thời gian qua tiêu cực phát sinh ở kỳ thi THPT quốc gia cũng chủ yếu do kết quả kỳ thi này được sử dụng để các trường ĐH tuyển sinh.

Tại cuộc họp, nhiều ý kiến thống nhất cho rằng song song với việc chuẩn bị điều kiện mọi mặt, cần phải tổ chức thí điểm thi trên máy ngay từ năm 2021 chứ không để quá lâu như lộ trình mà Bộ GD-ĐT đề xuất.

GS.TS Nguyễn Văn Minh, hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm Hà Nội, cho rằng Bộ GD-ĐT đưa ra dữ liệu về việc triển khai thi trên máy ở các nước, nhưng vấn đề là phải nghiên cứu xem như thế nào để phù hợp với điều kiện thực tế của Việt Nam.

"Trước nhất cần nghiên cứu đánh giá tác động của xã hội như thế nào, của người học như thế nào, tác động đến nguồn nhân lực trong tương lai ra sao. Vì vấn đề thi cử động chạm rất lớn đến người dân. Chúng ta không chậm trễ, nhưng cần phải có đánh giá.

Rồi tiếp theo cần làm rõ luận cứ về mặt khoa học. Ví dụ như vì sao đưa ra hình thức thi tự luận hay trắc nghiệm, cách thức thi như thế nào thì phù hợp, đảm bảo độ tin cậy và tính mục đích của kỳ thi... Cũng phải bàn xem chuẩn bị điều kiện, nhân lực, cả chế tài trong việc thực hiện như thế nào. Những việc đó xã hội phải biết và đi tới đồng thuận cao" - GS Minh nêu quan điểm.

Ông Minh cũng cho rằng sắp tới triển khai chương trình mới với điểm mấu chốt là chuyển từ chủ yếu truyền thụ kiến thức sang phát triển năng lực, phẩm chất người học. Vậy ngân hàng đề thi cũng phải thay đổi phù hợp với yêu cầu mới của chương trình.

"Muốn hay không thì sớm muộn chúng ta cũng phải ứng dụng công nghệ nhiều hơn trong việc tổ chức thi quốc gia. Nhưng việc này chỉ làm đại trà sau khi có thí điểm, tổng kết và xây dựng lộ trình phù hợp" - GS.TS Nguyễn Văn Minh chia sẻ.